जागतिक महिला दिनाच्या हार्दिक शुभेच्छा.

सर्व महिलांना जागतिक महिला दिनाच्या हार्दिक शुभेच्छा. स्त्री आदीशक्तीचे रूप …… स्त्री मुक्ती ….. स्त्रियांवरचे अन्याय …… स्त्री अनंतकाळची माता ….. झालच तर स्त्रियांचे समाजातील स्थान, स्त्रीचे श्रेष्ठत्व वगैरे वगैरे …………… अश्या कुठल्याही घासून गुळगुळीत झालेल्या विषयावर मी माझी मते मांडणार नाहीये.  किंवा महिला दिन हा वेगळा साजराच का करावा लागतो अश्या निराशयघन विषयावर देखील चर्चा करणार नाहीये.

माझं जीवन समृद्ध करणाऱ्या प्रत्येक स्त्रीचे आज मी आभार मानणार आहे. माझा जन्म घरातच झाला …… जुन्या घरातील कुठल्याश्या खोलीत. ते घर देखील नाही आणि ती खोली पण. मला जन्म देणारी माझी आई आणि मला या सृष्टीवर येण्यासाठी प्रयत्नांची पराकाष्ठा करणारी सुईण या दोघींचे पांग मी जन्मजन्मांतरी फेडू शकत नाही. मी रागावलो, चिडलो, माझ्या कठोर शब्दांनी तिचे डोळे पाणावलेत …. बरेचदा… त्या अश्रूंमध्ये माझा राग वाहूनही गेला …मी तिच्या कुशीत शिरून माफी देखील मागितली…..आणि तिने अश्रू पुसत मला मोठ्या मनाने माफही केले….. बरेचदा. अजूनही करते. पण माझे अश्रू पुसणारी माझी माता, माझी आई … माझं सर्वस्व माझं, तिच्या मुलांचं, नातवंडांचे घरातल्या सगळ्यांचे जीवन खऱ्या अर्थाने समृद्ध करत आहे. तिच्या कुशीची माया कशी कमी होईल?

तीन मुलांमध्ये मी मधला. त्यात मी एकटा मुलगा. देवाने देखील मोठ्या मनाने मला दोन बहिणींच्या मध्ये धाडले. अविरत प्रेम करणाऱ्या बहिणी लाभल्या. प्रसंगी दरडावून चूक  दाखवतानाच, स्वतःची काळजी घे … आता वय वाढत चाललय, खूप धावपळ करतोस उगाच, काही त्रास नाही ना असं विचारताना हळवी होणारी ताई देव सगळ्यांनाच देतो असं नाही. पण ते दान माझ्या पदरात पडलंय. देवाने मुक्त कंठाने उधळण केलिये बहिणींच्या प्रेमाची. छोटी माधुरी पण तशीच कितीही भांडलो तरी शेवटी प्रेमाने विचारपूस करणारी. या मितीला त्यांना माझा आधार वाटतो आणि मला त्यांची जवळीक वाटते हेच आमच्यातल्या प्रेमाचे फलित… नाही का?

आधी प्रेयसी आणि मग माझी सहचारिणी म्हणून आलेली माझी पत्नी … माझ्या साठी सहचाराचा एक आदर्श. घरातील सगळ्यांना सांभाळून वर मला सांभाळण्याचे दिव्य पार पाडत आहे. मी केलेल्या असंख्य चुकांना सांभाळत, कुठल्याही नाते संबंधाना त्याची झळ लागू न देता माझ्या खांद्याला खांदा लावून कायम उभी राहणारी माझी जिद्दी, सोशिक पत्नी ….आजच्या स्वयंसिद्ध स्त्रीचे प्रतीरुपच. लग्नाच्या गाठी स्वर्गात बांधल्या जातात असं म्हणतात पण या मुलीने, माझ्या पत्नीने तर माझं जीवनच स्वर्ग बनवून टाकलं. ती माझ्या बरोबर असणं हीच एक दैवी देणगी आहे. माझ्यातल्या “ती”ला प्रेमळ सलाम.

लग्न झाल्यावर माझ्या आजूबाजूला असलेल्या ४-४ स्त्रीयांमुळे तटबंदी मजबूत झालेली. आई, दोन्ही बहिणी आणि बायको यांनी चारी दिशांनी नाकाबंदी केली होती. ऊर्ध्व दिशा जरा मोकळी होती पण देवाने एका मुलीचा बाप बनवून तिला माझ्या डोक्यावर आणून बसवले. ;). आर्या …. आम्हांला पडलेलं आणि सत्यात उतरलेलं एक गोड स्वप्न. आर्याचा जन्म झाल्यावर काही क्षणातच नर्सने तिला माझ्या हातात दिली. त्यावेळी अंगावर उभे राहिलेले रोमांच कधीच विसरू शकणार नाही. काही क्षणापूर्वी स्वतंत्र श्वास घ्यायला सुरुवात केलेली माझी कन्या माझ्या हातांवर उघड्या डोळ्यांनी टकामका मला बघत होती … बाप झाल्याची जाणीव याच डोळ्यांनी करून दिली. “बाबा माजा, बाबा माजा” म्हणत अख्ख्या जगासाठी असलेली एक वेगळीच ओळख मला दिली. जिच्या बिलगण्यामुळे, मस्ती मुळे, बडबडीमुळे मी माझ्या सगळ्या व्यथा/ताप विसरतो त्या तिच्यातल्या “आमच्या” अंशाला शतशः धन्यवाद.

माझे विद्यार्थी जीवन बऱ्याच शिक्षकांनी तडीस नेले. त्यात शिक्षिकांचा वाटा अधिक. कुलकर्णी, गोरबाळकर, बर्वे, पळधे, टांकसाळे, महाजन, तळेगांवकर, दाणी, अत्रे, केळकर अश्या अनेक शिक्षिकांनी माझ्यावर सरस्वतीची कृपा केली. आमच्या वेळी विद्यार्थ्यांना गोडी-गुलाबीने समजावून वगैरे सांगण्याचे दिवस नव्हते. छडी वाजे छम छम हेच ब्रीद वाक्य. पण त्यामुळे शिक्षकांचा भीतीयुक्त आदर होता. त्यावेळी असलेल्या वृत्ती प्रमाणे शिक्षकांना बराच त्रास दिलाय, नावं ठेवली …. पण आता मात्र त्या गोष्टींचा पश्चात्ताप होतो. माफी मागवीशी वाटते पण त्यांच्या पैकी कुणी समोर आलं तर आजही तोंडातून शब्द फुटत नाही आणि नकळत दोन्ही कर जुळतात. आज त्यांनी मन लावून, प्रसंगी स्वतःचे विश्व बाजूला ठेऊन आमचे विश्व घडवले त्या सगळ्या शिक्षिकांना साष्टांग दंडवत.

अश्या अनेक ज्ञात अज्ञात स्त्रिया ज्यांना माझ्याबद्दल आपुलकी आहे, जिव्हाळा आहे, प्रेम आहे अश्या सगळ्या स्त्रियांना आणि त्यांच्यातील आदिशक्ती स्वरूपाला माझा प्रणाम.

“मार्क्स”वादी जीवन

आपली शिक्षण संस्था म्हणजे एक कारखाना आहे कारखाना. मुल शाळा नामक चार भिंतीमध्ये आलं की सगळी यंत्रे फिरायला लागतात. आणि १०-१२ वर्षात पुस्तकी गिलावा लागलेला दगड बाहेर पडतो मग तो दगड बरेचदा आपल्या आजूबाजूचे ऐकून अजून एका कारखान्यात दाखल होतो. तिथे ५-७ वर्ष राबून “पदवी” नावाचे वेष्टन मिळते आणि त्या दगडाचा “पदवीधर” होतो. या दोन कारखान्यात फरक इतकाच की नंतरच्या कारखान्यात तुम्हांला आयुष्यभर कश्याप्रकारे पैसे मिळतील ते ठरवता येतं. उदा. पास्कलचा दाब पारेषणाचा नियम मी शाळेत कधीतरी शिकलो. तोच महाविद्यालयातही शिकलो. काय उपयोग आहे त्याचा व्यवहारात? आज फुग्याला पिन मारली तर फुगा आवाज होऊन फुटतो हे लहान पोराला देखील कळते. अनावश्यक प्रमेये, व्याख्या, अर्धवट इतिहास अश्या अनेक प्रकारच्या हालअपेष्टा या एका तपात सहन कराव्या लागतात. सहन का कराव्या लागतात कारण पर्याय नव्हता आणि परिस्थितीचे अनुमान नव्हते, माहितीचा प्रसार झाला नव्हता. पुस्तकी ज्ञान भरपूर मिळाले पण प्रात्यक्षिक/प्रायोगिक बाबतीच भोपळाच हाती आला.

आता ची स्थिती अशी नाही. माहिती तंत्रज्ञानाने बऱ्याच गोष्टी सहजसाध्य झाल्या आहेत. मुलांचा कल बघून आपणच त्यांना त्या बाबतीत प्रोत्साहन द्यायला हवे. सक्षम, स्वावलंबी आणि संस्कारी मुल असणे हे जास्त महत्वाचे आणि भविष्यात अधिक गरजेचे आहे. या धकाधकीच्या जगात भरारी मारण्यासाठी देवाने आपल्या मुलांना पंख दिलेले आहेतच. त्या पंखाना बळ द्या, किती उंच उडायचं, कुठे विश्रांती घ्यायची, कुठे आणि केंव्हा घरटे बांधायचे याची जाणीव द्या. पण हे करतानाच त्यांच्या पंखाना आपली पिसे चिकटवू नका. आपल्या पिढीत अजूनही आई वडिलांच्या मर्जीचा, सल्ल्याचा, मार्गदर्शनाचा विचार केला जातो. अपवाद बरेच आहेत आणि ते वाढत आहेत याची खंत पण आहे आणि त्यामुळेच पुढची पिढी आपल्याला जाब विचारू शकेल याची खात्री वाटते. “मला डॉक्टर व्हायचे होते पण तुम्हांला इंजिनियरींग आवडते म्हणून तुम्ही मला इंजिनियरिंग मध्ये करियर करायला लावून माझ्या जीवनाचे वाट्टोळे केलेत” हे ऐकण्याची वेळ उतार वयात आपल्या पिढीवर येऊ नये हीच इच्छा. माणूस पाच हजारात पण सुखी राहू शकतो आणि पन्नास हजार पण पुरत नाहीत त्यामुळे त्याला महत्व नाही. विद्या असेल तर लक्ष्मी झक मारत येईल असं म्हणताना विद्या म्हणजे फक्त अभियांत्रिकी, वैद्यकीय किंवा व्यवस्थापन हेच विषय नाहीत हे ध्यानात असावे. आपल्या मुलांना नुसतं “गुण”वान बनवण्यापेक्षा “प्रज्ञावंत” बनवण्याचा प्रयत्न करा…..मार्कांची रेस फक्त १२वी – १५वी पर्यंतच …जिंदगीकी रेस बहुत दूर तक जाती है मेरे दोस्त.

वाढदिवस

जसे चार चौघांना त्यांचे मित्र सगेसोयरे जसे प्रश्न विचारतात तशीच गत माझी पण होते. माझ्या वाढदिवसाच्या आधी आणि नंतर माझ्यावर प्रश्नांचा भडीमार ठरलेला. दिवसागणिक ओघ जरी कमी कमी होत गेला तरी मुळ गाभा तोच. “मी माझ्या आयुष्यातील महत्वपूर्ण दिवस कसा व्यतीत केला? कुठे गेलेला? काय काय केले? इ. इ.” अर्थात याची उत्तरे पण ठरलेलीच….. साचेबद्ध. आता वयाच्या ३८ व्या वर्षी पेला अर्धा भरला आहे का सरला आहे याचे गणित मांडता मांडता प्रश्नातील अगतिकते बरोबर उत्तरातील उत्साह कमी झाला आहे. कुठेतरी जेवायला गेलो…. धम्माल केली…. बस्स संपला वाढदिवस. कारण अश्या दिवशी काहीतरी वेगळं करणं हे जसं अध्यारूत असतं, किंवा असं काहीतरी घडावं अशी अपेक्षा असते. कारण तो आपल्या आयुष्यातील महत्वपूर्ण दिवस…. अगदी स्पेशल.

हा पूर्वी कॉलेज मध्ये असताना त्यात वेगळेपणा असायचा, नाविन्य असायचे. पण वाढत्या वयाबरोबरच जेंव्हा आपण आपल्या मुलांचे वाढदिवस साजरे करतो तेंव्हा स्वतःच्या वाढदिवसाकडे जरा दूर्लक्षच होतं… नाही का? त्या मुळे सध्या वाढदिवस म्हणजे रोजच्या सारखाच थोडासा वेगळा असलेला दिवस… असा दिवस कि ज्या दिवशी बायको महत्प्रयासाने ठेवणीतील शब्दांचा प्रयोग करणे टाळते, मुलगी केक खायला मिळणार आणि बाबाचा बड्डे म्हणून खुष असते, वडिलांना ४ अनुभवाच्या गोष्टी सांगायच्या असतात तर आईचं एकच पालूपद चालू असतं “एकदा औक्षण करून घे मग कुठे भटकायला जायचय तिथे जा.” त्या मुळे हा दिवस देखील साचेबद्ध झाला आहे. सुट्टी घेतली नसेल तर ऑफिस, तिथे सेलिब्रेशन, आणि घरी आल्यावर केक कापुन सहकुटुंब सहपरिवार एखादे भोजनालय गाठणे. अशी साधारण अळणी बेचव कित्येक वर्षे घासुन गुळगुळीत झालेली रूपरेषा. मग ज्यांना हा दिवस वेगळेपणाने साजरा करता येतो त्यांचा कधी कधी हेवा वाटतो. असो, ठेवीले अनंते तैसेची रहावे हे उत्तम. (नमनालाच किती पाणी वाया गेलं…. तरी बरं सध्या पाणी कपात चालू आहे)

यंदा माझ्याकडे देखिल काहीतरी वेगळं सांगण्या सारखे आहे. असं काही तरी वेगळं की जे फार कमी लोकांनी अनुभवले असेल. माझ्यासाठी अनपेक्षित, अद्भुत आणि अविस्मरणीय तितकाच स्वप्नवत.

माझा जन्म १८ नव्हेंबरचा, बरेच वेळा दिवाळीच्या आसपासचा. त्या मुळे तसंही उत्साहाचे वातावरण असते. दिवाळीच्या रग्गड खरेदीत माझा प्रकटदिन खपून जातो. त्या मुळे कधी कधी दिवाळीचा राग यायचा. कपड्यांचा एकच नविन सेट मिळायचा, दिवाळीसाठी तोच आणि वाढदिवस पण त्याच कपड्यात. असो, तर सांगायचा मुद्दा राहीला बाजुला. या वर्षी माझ्या वडिलांनी आमच्या नागांवच्या घरी श्री मद् भागवत कथा सप्ताहाचे आयोजन केले होते. दि. १६ नोव्हेंबर ते २२ नोव्हेंबर या कालावधीत ह. भ. प. श्री. हेर्लेकरशास्त्री (रा. बेळगांव) सुश्राव्य निरूपण करणार होते. आता माझा वाढदिवस या सप्ताहांत येणे हा एक योगायोगच म्हणा. कारण हा सोहळा माझ्या वडिलांनी सत्तरीत पदार्पण केल्याच्या निमित्ताने ठरवला होता. भागवत सप्ताह तसा ७ दिवस चालणारा मोठा सोहळा. रोज ५-५० पान प्रसादाला असायचे. त्या मुळे त्याच्या तयारी साठीची धावपळ २ महिने आधीपासूनच सुरू झाली होती. आम्ही सगळेच सकाळ पासून काही ना काही कामात व्यग्र असणार होतो. वाटलं होतं की या व्यापापुढे विसरून जातील वाढदिवस. बघु काहीच हालचाल दिसली नाही तर संध्याकाळी काहीतरी गोडधोड वाटू खरं तर वाढदिवसापेक्षा त्या दरम्यान होणार्या भागवत श्रवणाचा आनंद तो सुध्दा आपल्या आवडत्या ठिकाणी याचेच मला आणि माझ्या पत्नीला अप्रूप होते. दिवाळी पासूनच आम्ही सगळे नागांवच्या घरी दाखल झालो. दोन्ही बहिणी भाऊबीजेच्या दिवशी पोचल्या. १५ नोव्हेंबरला उरले सुरले पाहुणे आले. १६ नोव्हेंबरला सकाळी भागवत सप्ताहाला सुरूवात झाली. बाहेरच्या कामांसाठी माझी धावपळ चालूच होती. सकाळी संहिता वाचन, दुपारी प्रसाद, संध्याकाळी निरुपण आणि रात्री जेवण असा दिनक्रम होता.

‘तुझ्या क्रुपेने दिन उगवे हा ‘ असं म्हणत एकदाचा “तो” दिवस उजाडला. सकाळी लवकरच उठलो. आई ओट्या जवळ चहा गरम करत होती. मला बघताच तीने वाढदिवसाच्या शुभेच्छा दिल्या. बाबा पण तिथेच होते. आई बाबांच्या चरणी मस्तक ठेवले. दोघांनी आशिर्वाद दिले. मग आजुबाजुला जे सगळे होते त्यांनी देखिल हस्तांदोलन करून शुभेच्छा दिल्या. गेले कित्येक वर्षे न चुकता वाढदिवसाच्या शुभेच्छा देणारी ज्योत्स्ना मावशी तिथेच होती. “असाच मोठा हो, सगळ्या इच्छा पुर्ण होवोत” असं म्हणत प्रेमाने डोक्यावरून हात फिरवला माझ्या. वाढदिवस असला तरी भागवत सप्ताहाची कामे होतीच. मध्येच कुणीतरी भेटून अभिष्टचिंतन देत होते. आणि हे दिवसभर चालणार होतं.त्या दिवशी रविवार होता. बहिणींना सुट्टी नसल्याने त्या १८ ला निघणार होत्या. त्या मुळे भागवत सप्ताहाच्या अंतर्भूत असलेले कामधेनु पुजन त्या दिवशी करायचे ठरले होते. कामधेनु पुजन, वाढदिवस आणि तिथी कपिलाषष्ठी….. कपिलाषष्ठी योग म्हणतात तो हाच.

सवत्स धेनुचे यथासांग पुजन झाले. तिकडे शास्त्रीबुवांचे संहिता वाचन देखिल झाले होते. माझ्या वडिलांनी मला घरात बोलावून घेतलं. माझ्या बरोबर माझी पत्नी आणि कन्या दोघी जणी होत्याच. तिघेजण हेर्लेकरशास्त्रींच्या समोर हात जोडुन उभे राहिलो. वडिलांनी गुरुजींच्या हातात नारळ दिला आणि म्हणाले “आज आमच्या मुलाचा वर्धापन दिन आहे. आपण आशिर्वाद मंत्रांचे पठण करून श्रीफल प्रसाद म्हणून द्यावे” गुरूजींनी हातात अक्षता घेतल्या आणि उपस्थित ३०-३५ लोकांना वाटायला सांगितल्या. “ॐ स्वस्ति न इन्द्रो वृद्धश्रवाः” या आशिर्वाद मंत्राने सुरू झालेले मंत्रोच्चारण जवळ जवळ १५ ते २० मिनीटे चालू होते. प्रत्येक क्षण, प्रत्येक शब्द गुरुजींच्या आणि माझ्या तिर्थरूपांच्या पवित्र वाणीतुन अभिमंत्रित होत होता. बरेचसे आधी ऐकलेले तर काही नवीन मंत्र ऐकताना अंतरात्मा तृप्त होत होता. सगळेच मंत्रमुग्ध झाले होते. गुरूजींचे मंत्र म्हणून झाले आणि बाबांनी “सविता पश्चातात्सविता पुरस्तात्सवितोत्तरात्तात्सविताधरात्तात्। सविता नः सुवतु सर्वतातिं सविता नो रासतां दीर्घमायुः॥” हा आशिर्वाद मंत्र घनाच्या आवर्तनात म्हणायला सुरूवात केली. घनाच्या आवर्तनात कुठलाही मंत्र म्हणायला अतिशय कठिण, त्या साठी अभ्यास आणि सराव दोन्ही आवश्यक असतं. हाच माझ्या आयुष्यातील सर्वात अविस्मरणीय क्षण, सुवर्णाक्षरांत न्हायलेला. आपल्या जन्मदात्याच्या मुखातून आपल्या वर्धापन दिनी वेदोक्त मंत्राशिर्वाद मिळणे यापेक्षा अधिक मौल्यवान भेट असू शकत नाही. माझं जीवन खर्या अर्थाने सफल झाले.

मंत्र म्हणून झाल्यावर बाबांनी त्यांच्या हातातील अक्षता आंम्हा तिघांच्या मस्तकावर टाकल्या. जमलेल्या पाहुण्यांनी आमच्या डोक्यावर अक्षता टाकुन वडिलांच्या कृतीचे अनुकरण केले. सगळ्यांनी वाढदिवसाच्या शुभेच्छा दिल्या. गुरूजींनी हातातील अक्षता आणि श्रीफल माझ्या ओंजळीत दिले. रिवाजानुसार तो मिळालेला प्रसाद मी माझ्या पत्नीच्या ओटीत दिला. आम्ही उभयतां गुरूजींना वंदन केले. उपस्थित सर्व पाहुण्यांनी शुभाशिर्वाद दिले. माझ्या वाढदिवसाचे अचानक कळल्या मुळे सगळ्यांनी भेट म्हणून कॅशच दिली. गेले ३५-४० मिनीटे सरत असलेला प्रत्येक क्षण न क्षण माझ्या साठी अतुलनीय होता.

आता इतक्या छान रित्या माझं कौतुक झालं होतं तर सबके लिए कुछ मिठा तो बनता ही है. नाही का? मी तडक बाम काकांचे दुकान गाठले. ४० कप आईसक्रीम घेवून घरी आलो. दुपारची जेवणं नुकतीच झाली होती. सगळ्यांना आईस्क्रीमचा कप देवुन आश्चर्याचा शीतल धक्का दिला. या मितीला माझे ३७ वाढदिवस होवून गेले पण सगळे थोड्या फार फरकाने एकसुरी होते. १८ नव्हेंबर २०१२ मात्र जमून गेला. भागवत सप्ताह, पाहुण्यांनी दिलेल्या शुभेच्छा, कुटूंबाचे प्रेम आणि गुरूजनांचे मंत्रोक्त शुभाशिर्वाद या पेक्षा वाढदिवस अजुन चांगल्या पध्दतीने साजरा होवू शकतो? असेलही….. पण माझ्या साठी हेच सर्वोत्तम.