काल संध्याकाळी घरात पाउल टाकतो न टाकतो तोच माझी चिमुरडी पोरगी धावत आली. “बाबा तुला माहितीये का??? हैद्राबाद मध्ये २ बॉम्बस्फोट झाले. बरीच लोकं देवाघरी गेली”. बॉम्बस्फोट झाल्याच्या बातमीने मी हादरलोच (खरं तर बॉम्बस्फोटाच्या मानसिक संवेदना त्याच दिवशी मेल्या जेंव्हा मुंबई मध्ये दहशतवाद्यांनी अमानुष बॉम्बस्फोट घडवून आणले.) पण जास्त धक्का बसला तो ‘ही बातमी माझ्या ७ वर्ष वयाच्या मुलीने दिली’ याचा. अश्या मुलीने, जीने अजून तरी “देवाघरी जाणे” हे प्रत्यक्षात बघितलेले नाही इतकेच काय तर साधा दिवाळीतला बॉम्ब देखील फोडला नाहीये. या बातमीने तिच्या कोवळ्या मनात नको ते कुतूहल जागं केलं. प्रत्येक घरात जिथे लहान मूल आहे तिथे हे प्रश्न पडले असणार. हा वेगळा बॉम्ब कुठला? हे दहशतवादी कोण? ते कुठे राहतात? पण मग इंडिया मध्येच का बॉम्ब फोडतात. त्यांना हाकलवून का देत नाही? पोलीस काय करतात? फाशी म्हणजे काय? तू का नाही काही करू शकत?(या वयातल्या मुलांसाठी त्यांचा बाप म्हणजे सर्वशक्तिमान व्यक्तिमत्व…पण या सगळ्या प्रश्नांपुढे ती प्रतिमा किती फोल आणि फसवी असते हे कोण सांगणार?)
या बातमीच्या अनुषंगाने आता तिच्या मनात घर करून असलेल्या सगळ्या प्रश्नांची उत्तरे मला द्यावी लागणार होती. ती दिली … अगदी तिला ज्या पद्धतीने समजेल आणि मला ज्या पातळीवर जाऊन समजावता येईल त्या पद्धतीने. मग Good Boy/Bad Boy, बॉम्ब, या बॉम्ब ने माणसे का मरतात ई.ई. तिला समजेल असं सांगून झालं. तिच्या बौद्धिक स्थितीचे समाधान झाल्यावर ती तिची खेळायला लागली. एखाद्या घटनेचं गांभीर्य ज्या वयात नसावं अशी अपेक्षा असते त्याच वयाची ती माझी पोर. आई बाबांच्या आजी आजोबांच्या कवचात सुरक्षित होती. पण आजूबाजूला घडणाऱ्या घटनांमुळे आणि कोवळ्या वयात पडणाऱ्या तिच्या प्रश्नांमुळे माझं मन मात्र अस्वस्थ होत होतं. बॉम्बस्फोट झाल्याच्या बातमीने नाही पण मुलीच्या प्रश्नांनी. अस्वस्थ करणारे तिचे प्रश्न…. इतक्या कोवळ्या वयात तिला पडलेले प्रश्न….. कधीही माग न सापडणारे प्रश्न….कायम पाठ पुरवणारे प्रश्न.
असे प्रश्न माझ्या बालवयात नव्हते … कधीच नव्हते. बॉम्ब म्हणजे केवळ सुतळी बॉम्ब … दिवाळीत वाजवण्याचा… ज्याने प्राण हानी होण्याचे प्रसंग खुपच कमी. साधा दिवाळीतला बॉम्ब कसा बनवतात हे माहित नाही तर खराखुरा माणसे मारणारा घातकी बॉम्ब कसा बनवतात किंवा का बनवतात याचं उत्तर गुगल महाराजांकडे देखील नसेल.
आमच्या वेळी स्त्री वर अत्याचार या एका शब्दावर बातमी संपायची. पण आता त्याच अत्याचाराला शब्दांचे पाय फुटले. त्याचे वर्गीकरण झालय …. विनयभंग, हुंडाबळी, बलात्कार, चारित्र्यहनन, भृणहत्या ….. अजून भविष्यात देखील होईल. मग यातला फरक काय? काय सांगणार तिला??? आणि कसं सांगणार? त्यासाठी आपल्या स्वतःला त्यातले बऱ्याच शब्दांचे खरे अर्थ माहित असावे लागतात ना. जुन्या चित्रपटातील प्रणय प्रसंग बघताना हक्काचा सीन म्हणजे फुलला फूल टेकणे, मंद संगीत चालू होऊन नायक नायिकेला मिठीत घेणं इतपतच. पण सध्यातर सध्या घरगुती धारावाहीकात देखील चुंबनापासून ते पार बेडरूमच्या बेड वर प्रणयक्रीडा दाखवल्या जातात. आता जो प्रकार समोर चालला आहे तो का? कश्यासाठी? याचे उत्तर काय ते सिरीयलवाले देणार?
कालमानानुसार पडणाऱ्या प्रश्नांचे स्वरूप देखील बदललंय. बऱ्याच प्रश्नांची उत्तरे देखील माहित आहेत पण खंत याचीच वाटते की प्रश्न विचारणाऱ्याच्या पातळीवर जाऊन त्याची उत्तरे मिळत नसल्याची. भाबडेपणाने त्यांनी विश्वास ठेवावा आणि आपण त्यांचे बालपण वाचवण्यासाठी हातच राखून धादांत खोटं बोलावं. असे प्रश्न तर बरेच आहेत … अनेक अजाणत्या मनांना पडलेले. आणि त्याची उत्तरे म्हणजे रुतलेला काटा निघून गेलातरी आत सलत असलेल्या तुसासारखे, कायम वेदना देणारे.
“साहब … मोगरा लोगे. आज व्हॅलेंटाईनस् डे है. गजरा लेलो. आप के लिये १५ रुपया फुट देती हुं.” या एका चिमुरडीच्या बोलण्याने दिगू विचारातून बाहेर आला. त्याने त्या गजरे विकणाऱ्या मुलीकडे बघितलं. गजरे असलेली परडी जवळ जवळ रिकामी झाली होती. जे काही थोडे उरले होते ते विकून घरी जायचं होतं. दिगू काही न बोलताच तिच्याकडे बघत राहिला …. डोक्यात विचारांचे चक्र फिरतच होते. युरेका स्टाईल त्याच्या मनाने “गजरा” म्हटलं आणि डोळ्यात एक चमक आली. किती आवडतो तिला गजरा त्यात सुद्धा मोगऱ्याचा. तिने केसात माळलेल्या गजर्याचा सुगंध बराच काळ रुंजी घालत राहायचा. सकाळी सकाळी ती आरश्या समोर उभी राहून गजरा माळत असायची. तिच्या नकळत पाठीमागून तिला मिठीत घेऊन त्या मोगऱ्याचा गंध त्याच्या रोमारोमात दरवळला होता. हातात गजरा घेऊन त्याचीच अनुभूती दिगू घेत होता….अगदी समाधी लागली होती. साहेब हातात गजरा घेऊन, डोळे मिटून नुसताच उभा आहे … धंद्याची खोटी करत आहे हे बघून त्या मुलीने परत नाराजीनेच त्याला विचारले “साहब लेना है क्या? माल खतम करना है. लेना है तो बोलो.” या वाक्यांनी दिगुला भानावर आणले. “दे … दोन फुट. ताजे आहेत ना? उद्या सकाळ पर्यंत टिकले पाहिजेत” दिगू पाकिटातून पैसे काढत म्हणाला. “होय साहेब…. एकदम ताजे आहेत. टिकतील उद्या सकाळ पर्यंत.” पानाच्या पुडीत गजरा बांधत ती मुलगी म्हणाली. पुडी ब्यागेत टाकण्याच्या आधी मोगऱ्याचा सुवास मनात भरून घेण्याच्या इच्छेने दिगुने ती पुडी नाकाजवळ नेली. मोगऱ्याचा वास त्याच्या शरीरात रुळायला लागला. नकळत त्याचे ओठ त्या पुडीला टेकले. “हेच ते … जे आपण इतका वेळ शोधत होतो. काहीतरी वेगळं.” मनातील सगळं किल्मिष दूर झालं. करड्या रंगाच्या धुक्याची जागा परत गुलाबी रंगाने घेतली आणि आता त्याच्या जोडीला मोगऱ्याचा सुवास देखील होता.
अनुविना 